FSC AC / Geoff Howe
FSC – Forest Stewardship Council
FSC (Forest Stewardship Council) lii aalmugijkoskâsâš, vuáitu háputtâlhánnáá já ávus jeessânornijdume. Vastuullisen metsänhoidon yhdistys (‘Ovdâsvástádâslii vyevditipšom servi’, FSC Suomâ) oovdâst FSC Suomâst. FSC oovded standardijd, tuáijoo kocceemvuáháduvâid já syeijee FSC kálvumeerhâid.
FSC jesâneh láá oovtâst ovdedâm FSC prinsiipijd já kriterijd, moh hämmejeh alemuid standardijd pirâsustevlâš, sosiaallávt ovdâsvástádâslâš já ekonomâlávt kannatteijee vyevdituálun.
Tain siijđoin kaavnah tiäđu FSC:st almolávt, jieškote-uvlágán sertifisistmijn já ravvuid FSC-kálvumeerhâ kevttimân.
Tiäđuh FSC:st – kiäh mij lep?
FSC jesâneh ovdâsteh kuávdášlijd vyevdisyergi tuáimeid. Jesâneh láá juohhum kulmâ kámárân: pirâs-, ekonomia- já sosiaalkámárân. Jyehi kámárist lii oovtlágán jienâväldi miärádâstohâmist. Almugijkoskâsii tääsist jienah tiäduttuvvojeh nuuvt, ete taavaa já máddáá vyelikáámmár ovdâsteijeeh uážžuh kuábbááh-uv 50 % jienâin.
FSC lii ornijdume, mon vuáđuprinsiipeh láá uásálistem, demokratia já täsiárvu. FSC paargon uásálistein láá oovtlágán vuoigâdvuođah já máhđulâšvuođah vaiguttiđ ornijduumeest, nuuvt aalmuglii ko almugijkoskâsii tääsist. Jesâneh pyehtih leđe organisaatiojesâneh – adai ovdâstiđ irâttâs tâi ornijdume – tâi priivaat jesâneh.
FSC-sertifisistem vuáđuduvá love vyevdituálu tehálii prinsiipân já taid lahtojeijee kriteráid. FSC mittomeerrin lii, ete jyehi rijkkâ nannee jieijâs vyevditipšom standardijd FSC kriterij miäldásávt aalmuglijd tiilijd huámmášdijn.
Suomâ aalmuglâš vyevdistandard miäruštâl, maht sertifisistum vyevdih tipšojeh Suomâst. Uáppáásm standardân tääbbin.
Almugijkoskâsii FSC toimâttâh
Almugijkoskâsii FSC toimâttâh lii Bonnist, Saksaast. Toimâttuv joođeet stiivrâ nomâttem toimâttâsjođetteijee, Kim Carstensen.
Almosčuákkim
Almosčuákkim (General Assembly) lii FSC alemus miärádâstoohâmorgaan. Puoh FSC čonâsjuávhuh pyehtih uásálistiđ almosčuákkimân. Almugijkoskâsii FSC jesâneh láá jienâvuoigâdvuođâliih. Čuákkim tuálloo jyehi kuálmád ive. Alguuh puátih jesânijn, já čuákkimist tahhojeh teháliih prinsiipliih miärádâsah.
Stivrâ
FSC almugijkoskâsii stiivrân kuleh kyehtnubálov jesânid, nelji jyehi kámárist. Almugijkoskâsâš stiivrân kulá meiddei syemmilâš Janne Näräkkä (taavaaš ekonomiakáámmár).
Gloobaal strategia
Luuvâ FSC gloobaal strategiast tääbbin (eŋgâlâškielân)
Luuvâ lase: visio já pargo
FSC Suomâst
Vastuullisen metsänhoidon yhdistys (‘Ovdâsvástádâslii vyevditipšom servi’, FSC Suomâ) oovdâst FSC Suomâst. Tot lii vuáitu háputtâlhánnáá jeessânornijdume, mii kulá almugijkoskâsii FSC-viärmádâhân jiečânâs ornijdummeen.
Uáppáásm FSC Suomâ stiivrân já jesânáid tääbbin.
Ornijdume juáhá tiäđu FSC:st, kocá FSC kálvumeerhâ kevttim já oovded FSC Suomâ markkânijn sehe oovded syemmilii vyevdistandard FSC prinsiipij miäldásávt.
Masa puoh muorâalgâliih pyevtittâsah láá finnimist meiddei Suomâ markkânijn FSC-sertifikaattijn. Meiddei eres vyevdialgâlijd pyevtittâsâid, tegu kumi, puáhtá sertifisistiđ. Valjimáin FSC-merkkejum pyevtittâsâid tun lah mield tuárjumin ovdâsvástádâslii vyevditipšom. Taat stuárud pyevtittâsâi kojâlduv já iššeed vyevdialgâlij pyevtittâsâi pyevtitteijeid já vyevdiomâsteijeid sirduđ ovdâsvástádâslii vyevditipšomân.
Tun puávtáh kyedittiđ meiddei servâmáin Suomâ FSC jesânin tâi kyedittemjesânin.
FSC prinsiipeh já kritereh
Uđâsmittum prinsiipeh já kritereh tuhhiittuvvojii jeessânjienâstmist ive 2012. Love prinsiipid juáhhojeh maŋgáid kriteráid. Ive 2015 (peividem 2018) ráhtojii almugijkoskâsiih almosindikaattoreh (IGI), moiguin puáhtá miäruštâllâđ prinsiipij já kriterij olášume. Aalmuglij standardij siskáldâsah ohtâlistojii almosindikaattorijguin.
Love prinsiipid
Love njuolgâdussâd ovdâsvástádâslâš vyevditipšomân
Prinsiip 1: Laavâi čuávvum
Prinsiip 2: Pargei vuoigâdvuođah já pargotileh
Prinsiip 3: Algâaalmugij vuoigâdvuođah
Prinsiip 4: Páihálâšsiärvuseh
Prinsiip 5: Vyevdist finnejum hiäđuh
Prinsiip 6: Pirâsáárvuh já pirâsvaiguttâsah
Prinsiip 7: Vyevdivuávám
Prinsiip 8: Čuávvum já árvuštâllâm
Prinsiip 9: Ollâ suojâlemáárvu vyevdih
Prinsiip 10: Vyevditipšom olášuttem
Sertifisistem
Jis tun omâstah vyevdi tâi tuu irâttâs pyevtit vyevdialgâlijd pyevtittâsâid, tun puávtáh čäittiđ FSC-sertifikaattáin ete tun čuávuh markkânij alemuid sosiaallijd já pirâsstandardijd. FSC-sertifisistem lii pehtilis vyehi viestâdiđ äššigâssáid, ohtsâšpargokuoimijd já kulâtteijeid ovdâsvástádâslii vyevditipšomist já irâttâstooimâst.
FSC:st láá kulmâ sierâlágán sertifisistem, moh lahtojeh muorâ pyevtitmân já pyevtittemkuálusân.
Vyevdisertifisistem (Forest Management, FM) meerhâš, ete vyevdieennâm tipšoo FSC prinsiipij já kriterij mield, nuuvt ko toh láá miäruštâllum FSC Suomâ vyevdistandardist. Vyevdiomâsteijeeh, kiäh halijdeh FSC-sertifisistiđ vuovdijdis, tipteh sertifisistemorganisaatio adai auditistee tärhistiđ, tiävdá-uv vyevditipšom FSC vatâmušâid. Táárbu mield auditistee tâi juávkkusertifisistmist juávhu jođetteijee iššeed árvuštâllâđ vatâmušâi tievâm. Jis puoh lii oornigist, sertifisistee mieđeet sertifikaat vittâ ihán. Vyevditipšom vuáválâšvuođah tärhistuvvojeh ihásávt. Juávkkusertifisistmij uásild tärhistuvvoo vááldus juávhu jesânijn.
Luuvâ lase vyevdisertifisistmist: Vyevdisertifisistem
Algâpuáttimkuállus sertifisistem (Chain of Custody, CoC) lii uáivildum irâttâssáid, moh kieđâvušeh, jáludeh tâi kavpâšeh FSC-sertifisistum pyevtittâsâiguin. Algâpuáttimkuállus sertifikaat visásmit, ete FSC-merkkejum pyevtittâsah láá rahtum FSC-sertifisistum já kontrollistum käldein. Sertifisistem vievâst muorâamnâs puáhtá kuorrâđ oles rähtimproosees čoođâ käävpi ilddee räi. Puoh FSC-merháin merkkejum pyevtittâsâin kalga leđe algâpuáttimkuállus sertifisistem. Vuáđuvatâmuš lii, ete irâttâsâst lii vuáhádâh FSC-pyevtittâsâi čuávumân já sierriimân sertifisistmettum pyevtittâsâin. FSC kocá, ete kálvumerkkâ annoo lavâlávt já olmânáál.
Luuvâ lase algâpuáttimkuállus sertifisistmist: Algâpuáttimkuállus sertifisistem
Kontrollistum muorâ (Controlled Wood, CW) meerhâš muorâ, mii lii puáttám tohálijn käldein. Kontrollistum muorân kyeskee standardeh láá uáivildum vuosâsaajeest irâttâssáid, moh kieđâvušeh sertifisisthánnáá amnâs FSC Mix -merháin merkkejum pyevtittâsâi pyevtitmist. Rähteeh pyehtih siävuttiđ FSC-sertifisistum amnâsijd kontrollistum käldein puáttám sertifisistmettum amnâsijguin (enâmustáá 30 %). Tágárijn pyevtittâsâin lii FSC Mix -merkkâ.
Luuvâ lase kontrollistum muorâst: Kontrollistum muorâ
FSC markkânijn
FSC-sertifisistum pyevtittâsâi kojâldâh lii styeres já stuáru ubâ paje sehe Suomâst já maailmist. Almugijkoskâsâš FSC, Suomâ FSC já FSC eres aalmugliih toimâttuvah ovdedeh FSC-markkânijd oovtâst.
FSC-sertifisistem helppee markkânáid peessâm sehe fáálá piäsu meiddei uđđâ já stuárroo markkânáid. Ive 2021 loopâst maailmist lijjii paijeel 228 miljovn FSC-sertifisistum vyevdihehtaar 89 riijkâst.
FSC:st láá mield paijeel 49 000 algâpuáttimsertifisistum irâttâssâd 107 sierâ riijkâst. Almugijkoskâsâš FSC peivid sertifikaatijd kyeskee lovottuvâid mánuppajasávt.
Suullân peeli algâpuáttimsertifisistum irâttâsâin láá Euroopist, mutâ stuárrum lii jotelumos Aasiast. Tehálâš já stuárroo markkâneh láá meiddei Tave- já Maadâ-Amerikist. Almugijkoskâsii FSC markkânistemuásádâh kuávdásmuvá taan puudâ eromâšávt Jaapaan, Taavaa Amerik, Ruošâ já eres CIS-riijkâi markkânáid ohtsâšpargoost čoovdâäššigâsâidiskuin já maailmvijđosijn kyeimiviärmáduvâinis.
Luuvâ lase: FSC-kálvumeerhâ kevttim
Luuvâ lase: Kálvumerkkâliiseens